Μαδαγασκάρη Oι ‘Ελληνες, γέφυρα μεταξύ ντόπιων και ευρωπαίων
ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΑΚΟΥΣΕΤΕ ΤΗΝ ΕΚΠΟΜΠΗ Σ ΕΔΩ : «Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΦΩΝΗ ΜΑΣ»
Η Μαδαγασκάρη, το τέταρτο μεγαλύτερο νησί στον κόσμο που βρίσκεται στον Ινδικό Ωκεανό, και κάποτε αριθμούσε 400-500 ‘Ελληνες αλλά σήμερα μόλις 20 ήταν το θέμα της εκπομπής «Η Παγκόσμια Φωνή μας» στη Φωνή της Ελλάδος. Γι’ αυτό τον σκοπό μιλήσαμε με τον Παναγιώτη Ταλούμη, τον μεγαλύτερο ομογενή επιχειρηματία στο νησί, και τον Θωμά Μπάρμπα, ομογενή 3ης γενιάς για την σημερινή οικονομικο-πολιτική κατάσταση και κυρίως την ιστορία των Ελλήνων στο νησί. Τον συνδετικό κρίκο που έπαιξαν μεταξύ των ξένων και των ιθαγενών, πως έμαθαν στους ντόπιους το ψωμί, πως διατήρησαν τα ήθη και τα έθιμά τους αλλά και πως βοήθησαν την Ελλάδα στις δύσκολες στιγμές.
H Μαδαγασκάρη έχει πληθυσμό 25 εκ. άτομα και είναι κυρίως αγροτική, εξάγοντας βανίλια, καφέ, ζαχαροκάλαμο, κακάο, ρύζι, μπανάνες, φιστίκια κ.τ.λ. Επίσης, παράγει αραχίδες και χουρμάδες. Επίσης, εκτρέφει βοοειδή, πρόβατα και χοίρους ενώ έχει επίσης κοιτάσματα χρωμίου, χρυσού, ουρανίου, αργιλίου και κοιτάσματα πετρελαίου.
Το νησί έχει ένα μοναδικό οικοσύστημα καθώς το 80 % των ζώων και των φυτών εκεί δεν συναντιούνται πουθενά αλλού με πιο γνωστούς τους λεμούριους, ένα είδος προπηθίκων. Πάντως, δεν έχει λιοντάρια και ελέφαντες όπως φαίνεται στο ομώνυμο κινηματογραφικό έργο.
Παναγιώτης Ταλούμης, επιχειρηματίας
Ο κ. Ταλούμης πήγε στη Μαδαγασκάρη το 1958, δυο χρόνια πριν την ανεξαρτησία της από τους Γάλλους, σε ηλικία 15 ετών και κατόρθωσε να γίνει ο μεγαλύτερος ‘Ελληνας επιχειρηματίας, έχοντας διάφορες εταιρείες που παράγουν αλάτι ενώ έχει επίσης εργοστάσιο μπαχαρικών και καφεκοπτείο και δραστηριοποιείται επίσης στη βανίλια.
«Δυστυχώς, η ελληνική παροικία ήταν 500 άτομα μέχρι το 1970, τώρα έχουμε μείνει καμιά 20ριά….Οι μισοί εργάζονται μαζί μου,» τόνισε. οι περισσότεροι κάτοικοι είναι Ινδοί και Πακιστανοί 4ης 5ης γενιάς ενώ έχει διπλασιασθεί ο πληθυσμός των Κινέζων την τελευταία 20ετία και έχουν αυξηθεί οι επενδύσεις της Κίνας στη Μαδαγασκάρη.
Το σύνολο των Ευρωπαίων δεν ξεπερνά πλέον τις 5.000 ενώ οι πιο πολλοί είναι Γάλλοι καθώς η Μαδαγασκάρη ήταν πρώην γαλλική αποικία, συμπλήρωσε. Το σύνολο των ξένων-Ευρωπαίων και μη- είναι περίπου 50.000 άτομα.
Σύμφωνα με τον κ. Ταλούμη, η περίοδος από την Ανεξαρτησία της Μαδαγασκάρης το 1960 μέχρι το 1972 ήταν αρκετά καλή για το νησί γιατί η Γαλλία έμεινε ως σύμβουλος και έγιναν πολλά έργα που χρηματοδότησε. Ομως, η περίοδος από το 1975 μέχρι το 1990 έγιναν εθνικοποιήσεις και άλλα γεγονότα και δεν ήταν καλή. Η οικονομική κατάσταση βελτιώθηκε από το 1995 μέχρι σήμερα παρά τα πολιτικά προβλήματα, πρόσθεσε.
Ο ίδιος τόνισε πως η εκλογή του νέου προέδρου πριν περίπου ένα μήνα που υπόσχεται μεγαλύτερη απελευθέρωση και πιο φιλικό περιβάλλον για επενδύσεις, δημιουργώντας προσδοκίες πως η οικονομία της θα πάει καλύτερα.
Ερωτηθείς για το κατά πόσο ισχύει πως οι ντόπιοι αποψιλώνουν εκτάσεις για να κόψουν δένδρα και να τα πουλήσουν ώστε να εξασφαλίσουν τα προς το ζην, ο κ. Ταλούμης παραδέχθηκε πως «δυστυχώς, τα δάση της Μαδαγασκάρης καταστρέφονται» γιατί τα χωριά είναι απομονωμένα καθώς δεν υπάρχουν δρόμοι και το ξύλο είναι το μόνο καύσιμο. Το θέμα είναι η αναδάσωση, συμπλήρωσε.
Υπάρχει επίσης λαθρεμπόριο ζώων, π.χ. 2.000-3.000 χελώνες έβγαιναν παράνομα τον χρόνο, αλλά υπάρχει πλέον πιο αυστηροί νόμοι.
Θωμάς Μπάρμπας
Ο 3ης γενιάς ομογενής που έχει κάνει μεγάλη προσπάθεια να συγκεντρώσει στοιχεία για τους ‘Ελληνες της Μαδαγασκάρης από τα τέλη του 19ου αιώνα τόνισε ότι αρχικά ο πληθυσμός του νησιού προέρχεται από την Ινδονησία, ‘Αραβες και μετά Ευρωπαίους. Η ανάμειξη τους «γέννησε» τον σημερινό πληθυσμό που έχει κοινή γλώσσα και κοινά έθιμα.
Σύμφωνα με τον κ. Μπάρμπα είναι δύσκολο να βρεθούν στοιχεία για Έλληνες στο νησί πριν το 1895 και την αποβίβαση του γαλλικού εκστρατευτικού στρατού στη Μαδαγασκάρη όταν ‘Ελληνες έμποροι από την Αίγυπτο, το Σουδάν και την Ανατολική Ακτή τους ακολούθησαν και εγκαταστάθηκαν στο νησί.
Σε βιβλίο για την ιστορία του νησιού που έγραψε τον 19ο αιώνα ο Γάλλος Λεκεβέλ Λακόμπ, αναφέρεται το όνομα του κρητικού Γιώργου Λάμπρου που τον αποκαλούσαν Νικόλ ή Νικολό. Ο τελευταίος αποβιβάσθηκε στο νησί με άλλους 12 κρητικούς στις αρχές του 1800 και βοήθησε, ως στρατιωτικός που ήταν, τον τοπικό βασιλιά να ενώσει τις διάφορες φυλές σε ένα κράτος. Μάλιστα, ο βασιλιάς του έδωσε τον τίτλο του Μεγάλου Δικαστή και ήταν υπεύθυνος για τις σχέσεις των ξένων με το κράτος της Μαδαγασκάρης.
Ο Γιώργος Λάμπρος έφτιαξε το πρώτο εργοστάσιο ζαχάρεως στη Μαδαγασκάρη σε συνεργασία με τον βασιλιά ενώ είχε καλή σχέση με τους Γάλλους πριν ακόμη την αποικίσουν αλλά όχι με τους Εγγλέζους. Οι άλλοι κρητικοί έφτιαξαν κι άλλα εργοστάσια ζάχαρης και ρούμι και ήταν αυτοί που έφεραν τα καρότσια με τα βόδια στη Μαδαγασκάρη.
Το μεγάλο ελληνικό μεταναστευτικό ρεύμα προήλθε κυρίως από την Αίγυπτο-είχαν πάει εκεί επι Ναπολέοντα- και ακολούθησε τον Γαλλικό στρατό. Οι ‘Ελληνες είχαν καταγωγή από την Πελοπόννησο, την Κρήτη, την Κεφαλονιά και τα Δωδεκάνησα.
Οι τελευταίοι είχαν επαφές με χονδρέμπορους της Αιγύπτου που τους τροφοδοτούσαν με τρόφιμα κ.τ.λ. που εν συνεχεία πουλούσαν στο Γαλλικό στρατό. Κατόπιν, εγκαταστάθηκαν στο νησί αλλά σε αντίθεση με τους άλλους Ευρωπαίους πήγαν στα χωριά και έκαναν πολλές δουλειές, π.χ. άνοιξαν μαγαζιά, με τους ντόπιους ενώ μάζευαν τοπικά προϊόντα και ζωντανά ζώα που έστελναν στην Ευρώπη μέσω Μοζαμβίκης.
«Οι ‘Ελληνες αυτοί ήταν ο ενδιάμεσος κρίκος που είχε ανάγκη η αποικιοκρατία,» συμπλήρωσε ο κ. Μπάρμπας. «Οι ‘Έλληνες ήταν αγαπητοί (στους ντόπιους) γιατί ζούσαν με τους μαύρους.»
Οι ‘Έλληνες μιλούσαν μαλαγάσικα, την τοπική γλώσσα, και λιγότερο καλά γαλλικά και αυτό τους βοήθησε πολύ. Αργότερα, ήλθαν τεχνίτες από την Αίγυπτο και βοήθησαν να φτιαχτούν πανδοχεία.
Οι ‘Έλληνες ήταν επίσης αυτοί που έμαθαν στους ντόπιους το ψωμί γιατί οπουδήποτε πήγαιναν άνοιγαν κι από ένα φούρνο, συμπλήρωσε ο ομογενής 3ης γενιάς.
Σύμφωνα με τον κ. Μπάρμπα, δυο ελληνικές κοινότητες δημιουργήθηκαν στην Μαδαγασκάρη αλλά από ένα σημείο και μετά την Ανεξαρτησία αρκετοί ομογενείς άρχισαν να εγκαταλείπουν την χώρα.
Ο ίδιος εκθείασε τον επιχειρηματία Παναγιώτη Ταλούμη που βοήθησε οικονομικά και οργανωτικά να έλθει η ορθόδοξη ιεραποστολή στο νησί καθώς τα πάντα, π.χ. κτίρια, είχαν εγκαταλειφθεί.
Έτσι, σήμερα υπάρχει εκκλησία, ορφανοτροφεία κ.τ.λ. τόνισε.
«Οι Έλληνες ήταν η μεγαλύτερη ξένη κοινότητα στην Μαδαγασκάρη μετά τους Γάλλους και τους Κρεόλους στο παρελθόν παρά το μικρό μέγεθος…,» τόνισε, προσθέτοντας ότι κράτησαν τα ήθη και έθιμα τους π.χ. σημαιοστολισμοί στις εθνικές επετείους, εορτασμός του Πάσχα κ.τ.λ., πριν ακόμη δημιουργηθούν οι ελληνικές κοινότητες.
«Επίσης όταν η Ελλάδα ήταν σε πόλεμο ή τους ζητούσε βοήθεια, ήταν παρόν… Πήγαν εθελοντές σε όλους τους πολέμους, ιδίως του 1912, βαλκανικοί πόλεμοι… όπως ο αδελφός του παππού μου,» ανέφερε ο κ. Μπάρμπας. «Και ξαναγύριζαν και είχαν χάσει την δουλειά τους και ξανάρχιζαν από την αρχή αλλά είχαν το πάθος της Ελλάδας και του πατριωτισμού.»
Η ελληνική παροικία της Μαδαγασκάρης έστελνε επίσης λεφτά όταν η μητέρα-πατρίδα τα χρειαζόταν, π.χ. με την δυστυχία στο 2ο παγκόσμιο πόλεμο, τους σεισμούς κ.τ.λ., κατέληξε ο ίδιος.
Παρουσιαστές-παραγωγοί: Δίπλας Πέτρος, Κοντογιάννης Δημήτρης
Ηχολήπτρια: Ολυμπία Γιαννικοπούλου
Μουσική επιμέλεια: Μαρία Ρεμπούτσικα
